Atasözleri:Yüzyillarca süren bir zaman dilimi icinde,tercübeler sonucunda cesitli sebeplerle söylenerek,sayisiz hikmetleri kücük ve kisa sözler haline getiren,dedelerden torunlara kalan ibretli özlü ve kisa sözler.
Atasözleri,herhangi bir olay ve konu karsisinda bazi ortak düsünceleri ,tercübeleri,tenkitleri, teklifleri, nasihatlari vb.ifade icin kullanilirlar.Bunlar bir toplumun meydana getirdigi ortaklasa deyerlerdir.
Her milletin kendine has atasözleri vardir.Bunlar o milletin inanc, kültür ve medeniyetlerin tesiri altinda sekillenmislerdir,ifade ettigi mana genellikle söylenen kelimelerin anlamlarinda aranmaz.Bu sözler herhangi bir konu ile ilgili cok genis bir düsünce ve fikir atmosferi doguran,ince,zarif ve nükteli ifadelerdir. "Agac yas iken egilir"sözü;aslinda terbiye ve egitimin kücük yaslarda baslamasi gerektigini, huy ve aliskanliklarin insan hayatinda henüz cocukken sekillenmeye basladigini ifade eder.
ilgi ile okuyacaginizi umdugumuz atasözlerimizden örnekler
A Aca dokuz yorgan örtmüsler, yinede uyuyamamis. Acikan doymam, susayan kanmam sanirmis. Acindirirsan arsz olur; aciktirirsan hirsiz olur. Acin gözü ekmek teknesinde olurmus. Aclik ile toklugun arasi yarim yufka. Ac gözünü,acarlar gözünü. Ac tavuk kendini bugday ambarinda sanirmis. Adam adama yük degil, can gövdeye mülk degil. Adam adamdan korkmaz;utanir. (hatir sayar) Adam adamdir,olmasada pulu; esek esektir olmasada culu. Adam adami bir kere aldatir. Adam ahbabindan bellidir. Adamak kolay, ödemek güctür. Adamin eti yenmez, derisi giyilmez, tatli dilinden baska nesi var. Adam kiymetini adam bilir. Agaca dayanan kurur, insana dayanan ölür. Agaci kurt, insani dert yer. Agacin meyvesi olunca basini asagi salar. Agac yas iken egilir. Agaran bas, aglayan göz gizlenmez. Agir tas yerinden oynamaz. Ahmaga yüz, aptala söz vermeye gelmez. Ahmak misafir ev sahibi agirlar. Akacak kan damarda durmaz. Ak akce kara gün icindir. Akilli düsman akilsiz dosttan hayirlidir. Akilsiz basin zahmetini ayaklar ceker. Akil (akilli) isen acma sirrini dostuna; dostunun dostu vardir,o da söyler dostuna. Ak koyunun kara kuzusuda olur. Aksamin hayrindan sabahin serri yegdir. Alcak yerde tepecik kendini dag sanir. Alet is görür, el övünür. Allah gümüs kapiyi kaparsa altin kapiyi acar. Allah sabirli kulunu sever. Allah sevdigine dert verir. Al malin iyisini cekme kaygisini. Alma mazlumun ahini, cikar aheste aheste. Altin ateste, insan mihnette belli olur. Altin esik gümüs esige muhtac olur. Altinin kiymetini sarraf bilir. Altin legenin kan kusana ne faydasi var. Alti olur, yedi olur, hep Alalh`in dedigi olur. Aman diyene kilic kalkmaz. Anlayana sivri sinek saz, anlamayana davul zurna az. Araba devrilince yol gösteren cok olur. Arabanin arka tekerlegi öndekinin izine basar. Arayan Mevlasinida blur belasini da. Ari bal alacak cicegi bilir. Arefe günü yalan söyleyenin, bayram günü yüzü kara cikar. Arpa eken bugday bicmez. Arsizin yüzüne tükürmüsler; "Yagmur yagiyor!" demis. Aslini saklayan haramzadedir. Asiga Bagdat irak gelmez. Asini, esini, isini bil. Ata dostu ogula mirastir. Atasini tanimayan , Allah`ini tanimaz. At bulunur meydan bulunmaz, meydan bulunur at bulunmaz. Ates olmayan yerden duman cikmaz. Atilan ok geri dönmez. At ölür meydan kalir, yigit ölür sani kalir. Ava gelmez kus olmaz , basa gelmez is olmaz. Avradi eri , peyniri deri saklar. Avrat var ev yapar, avrat var ev yikar. Ayagini yorganina göre uzat. Ayipsiz yar arayan , yarsiz kalir. Aza kanaat etmeyen cogu hic bulamaz. Azicik asim, kaygisiz basim. Aziksiz yola cikanin iki gözü el torbasinda olur. Az veren candan, cok veren maldan. Az yiyen az uyur, cok yiyen güc uyur.
B Baga bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun. Bakarsan bag, bakmazsan dag olur. Balik bastan kokar. Balim olsun, sinek Bagdat`tan gelir. Bali parmagi uzun olan yememis,kismeti olan yemis. Barutla ates bir yerde durmaz. Basa gelen cekilir. Basini acemi berbere teslim eden,pamugunu cebinden eksik etmez. Bez alirsan Musul`dan , kiz alirsan asilden. Bicak yarasi unutulur ama, dil yarasi unutulmaz. Bilmemek ayip degil, sormamak ayip. Bin dost az, bir düsman cok. Bin nasihattan bir müsibet yegdir. Bir bas sogan bir kazani kokutur. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Bir elin verdigini öbür elin duymasin. Bir fincan kahvenin kirk yil hatiri vardir. Bir gemiyi iki reis batirir. Bir korkak bir orduyu bozar. Bir kötünün yedi mahalleye zarari vardir. Bir selam bir hatir yapar. Bol bol yeyen, bel bel bakar. Borcun iyisi vermek ,derdin iyisi ölmek. Bos fici cok langirdar. Bugünkü isini yarina koyma. Bülbülü altin kafese koymuslar "ah vatanim" demis. Büyük daga kar yagmadikca kücük daga sira gelmez. Büyük lokma ye, büyük söyleme.
C Cahile söz anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güctür. Cahilin dostlugundan, alimin düsmanligi yegdir. Cefayi cekmeyen sefanin kadrini bilmez. Cömert derler maldan ederler, yigit derler candan ederler.
D Dag daga kavusmaz, insan insana kavusur. Dag dag üstüne olur, ev ev üstüne olmaz. Damlaya damlaya göl olur, aka aka sel olur. Danisan dagi asmis, danismayan düz yoldan sasmis. Davulun sesi uzakta hos gelir. Demir nem den, insan gamdan cürür. Demir tavinda dövülür. Denizdeki baligin pazarligi olmaz. Deveye bindikten sonra cali ardina gizlenmek olmaz. Deveyi yardan ucuran bir tutam ottur. Dogru söz acidir. Dost aci söyler. Dost kara günde belli olur. Dost yüzünden, düsman gözünden belli olur. Dünya mali dünyada kalir. Dünya ölümlü, gün aksamli.
E Edebi edepsizden ögren. El icin kyu kazan evvala kendi düser. El yarasi onulur dil yarasi onulmaz. El yumrugu yemeyen kendi yumrugunu batman tasi sanir. Emanete hiyanet olmaz. Esegin kuyrugunu kalabalikta kesme, kimi uzun der kimi kisa. Et tirnaktan ayrilmaz. Evlenenle ev yapanin Allah yardimcisidir.
F Fakirlik ayip degil, tembellik ayiptir. Firsat her zaman ele gecmez.
G Garibe bir selam, bin altina deyer. Garip kusun yuvasini Allah yapar. Gel demesi kolay ama git demesi güctür. Gencligin kiymeti ihtiyarlikta bilinir. Gönülsüz yenen as, ya karin agritir ya bas. Gözü tanede olan kusun ayagi tuzaktan kurtulmaz. Gülme komsunu gelir basina. Gülü seven dikenine katlanir. Gün dogmadan neler dogar. Günes balcikla sivanmaz. Güvenme varliga düsersin darliga.
H Hak yerde kalmaz. Hak yerini bulur. Hamama giren terler. Haramzade pazar bozar, helalzade yapar. Hatasiz kul olmaz. Hayvan yularindan, insan sözünden tutulur. Hazira Daglar dayanmaz. Her agactan kasik olmaz. Her delige elini sokma, ya yilan cikar ya ciyan. Her sey incelikten, insan kabaliktan kirilir. Her seyin yenisi, dostun eskisi makbuldür. Her yigidin gönlünde bir arslan yatar. Hile ile is gören, mihnet ile can verir. Horoz ölür, gözü cöplükte kalir.
I Isiracak it disini göstermez.
i Igneyi kendine cuvaldizi ele batir. Iki karpuz bir koltuga sigmaz. Iki testi tokusunca, biri elbet kirilir. Insan kiymetini insan bilir. Isin yanina varan is, misin yanina varan mis kokar. Istedigini söyleyen, istemedigini isitir. Is amana binince kavga uzamaz. Ileyen demir pas tutmaz. (paslanmaz, isildar.) iyi evlat babayi vezir, kötü evlat rezil eder. Iyilige iyilik her kisinin kari, kötülügü iyilik er kisinin kari. Iyilik eden iyilik bulur. Iyi olacak hastanin hekim ayagina gelir.
K Kabahat samur kürk olsa kimse sirtina (üstüne) almaz. Kalemin yaptigini kilic yapmaz. Kacan balik büyük olur. Kanaat gibi devlet olmaz. Kara haber tez duyulur. Karincadan ibret al, yazdan kisa hazirla. Kaynana pamuk ipligi olsa ve raftan dusse gelinin basini yarar. Kaza geliyorum demez. Kel ölür, sirma sacli olur, kör ölür, badem gözlü olur. Kendi düsen aglamaz. Keseye danis, pazarliga sonra giris. Keskin sirke küpüne zarar. Kirkindan sonra azani tenesir paklar. Kismetinde ne varsa kasigina o cikar. Kismet ise gelir Hint`ten, Yemen`den, kismet degilse ne gelir elden. Kizini dövmeyen, dizini döver. Kimse kimsenin kismetini yemez. Kimsenin ahi kimsede kalmaz. Kisinin kendine ettigini kimse(alem bir yere gelse)edemez. Korkunun ecele faydasi yoktur. Kul sikilmayinca Hizir yetismez. Kurcalama sivilceyi ciban edersin. Kurtla koyun, kilicla oyun olmaz. Kurunun yaninda yas da yanar. Kusursuz dost arayan dostsuz kalir. Kusursuz güzel olmaz.
L Lafla peynir gemisi yürümez. Lafla pilav piserse deniz kadar yagi benden. Laf torbaya girmez. Latife latif gerek. Lokma cignemeden yutulmaz.
M Mahkeme kadiya mülk degil. Mal adama hem dost hem düsmandir. Masa varken elini atese sokma. Mermer iyi tastan, iyilik iki bastan. Mezar tasi ile övünülmez. Misk yerini belli eder. Mürüvvette endaze(ölcü)olmaz.
N Ne ekersen onu bicersin. Ne oldum dememeli, ne olacam demeli. Nerede birlik, orada dirlik. Ne verirsen elinle o gelir seninle. Nikahta keramet vardir.
O Olacakla ölecege care bulunmaz. Otuz iki disten cikan otuz iki mahalleye yayilir.
Ö Öfkeyle kalkan zararla oturur. Ölüm ile öc alinmaz.
P,R Pekmezi küpten, kadini kökten al. Rahat ararsan mezarda.
S Sabreden devris, muradina ermis Sabreyle isine, hayir gelsin basina. Sabrin sonu selamettir. Sadik dost akrabadan yegdir. Sag elinin verdigini sol elin görmesin. Saglam bas yastik istemez. Saglik varliktan yegdir. Sakla samani gelir zamani. Sanat, altin bilenziktir. Sanati ustadan görmeyen ögrenmez. Sarmisagi gelin etmisler, kirk yil kokusu cikmamis. Sebepsiz ölüm olmaz. Sen aga ben aga, bu inegi kim saga. Sinek kücüktür ama mide bulandirir. Soganin acisini yiyen bilmez, dograyan bilir. Sora sora Mekke bulunur. Söz yas deriye benzer, nereye cekersen oraya gider. Su uyur, düsman uyumaz. Sükut ikrardan gelir. Sürüden ayrilani kurt kapar. Sütten agizi yanan, yogurdu üfleyerek yer.
T Tas düstügü yerde agirdir. Tasima suy ile degirmen dönmez. Tatli dil yilani deliginden cikarir. Tatsiz asa tuz neylesin, akilsiz basa söz neylesin. Tavsan daga küsmüs, dagin haberi olmamis. Tek kanatli kus ucmaz. Tekkeyi bekleyen corbayi icer. Tembele dediler "kapini ört":dedi."yel eser örter." Tembele is buyur, sana is ögretsin. Tilkinin dönüp gelecegi yer kürkcü dükkanidir. Tok acin halinden bilmez. Topalla gezen aksamak ögrenir.
U,Ü,V Ucuzdur vardir illeti; pahalidir vardir hikmeti. Ummadigin tas bas yarar. Üzüm üzüme baka baka kararir. Vasiyet ölüm getirmez. Vermeyince Mabud, neylesin Sultan Mahmut.
Y Yalancinin evi yanmis kimse inanmamis. Yalancinin mumu yatsiya kadar yanar. Yalniz kalani kurt yer. Yalni tas, duvar olmaz. Yalnis hesap Bagdat`tan döner. Yarim hakim maldan ,yarim hekim candan, yarim hoca da dinden eder. Yatan ölmez, eceli gelen ölür Yaya gözü ile at, bekar gözü ile avrat alinmaz. Yer damar damar, insan soy soy. Yere düsmekle cevher sakit olmaz kadri kiymetten. Yilanin basi kücükken ezilir. Yigit meydanda belli olur. Yolcu yolunda gerek. Yol gürümekle, borc ödemekle tükenir. Yularsiz ata binilmez.
Z Zararin neresinden dönülürse kardir. Zengin arabasini dagdan asirir, farir düz ovada yolun sasirir. Zorla güzellik olmaz.